رسول الله-صلی الله علیه وسلم- فرمود: «کسی که توانایی قربانی داشته باشد و قربانی نکند به مصلای ما نزدیک نشود.» [۱]
تعریف قربانی: حیوانی که در روز عید و ایام تشریق به قصد تقرب و نزدیکی به خدا ذبح می‌شود.
۱. سنت است شخصی که می‌خواهد قربانی کند از اول ماه ذی‌الحجه تا هنگام قربانی کردن موی سر و موهای زاید بدن و ناخن‌هایش را کوتاه نکند.
ام‌سلمه-رضی الله عنها- همسر پیامبر-صلی الله علیه وسلم- می‌گوید که: رسول الله-صلی الله علیه وسلم- فرمود: «کسی که ذبحی دارد و می‌خواهد قربانی کند، هنگامی که هلال ذی‌الحجه دیده شد، مو و ناخن‌هایش را کوتاه نکند تا اینکه قربانی کند.» [۲]
۲. شرایطی که در قربانی باید رعایت شود:
الف) حیوان قربانی باید ش‌تر، گاو، گوسفند و یا بز باشد.
ب) سن حیوان قربانی:
گوسفند یک‌سال، بز یک‌سال کامل، گاو دو سال کامل و ش‌تر پنج سال کامل داشته باشد. [۳] قول دومی از علما نقل نموده است: برای گوسفند سن شش ماه کامل نیز کافی است.
ج) حیوان قربانی، عیب و نقصی نداشته باشد.
رسول الله-صلی الله علیه وسلم- در حدیثی چهار عیب را برای قربانی برشمرد که عبارتند از: کوری واضح، بیماری آشکار، لنگی نمایان و لاغری که چربی یا مغزِ استخوان ندارد. [۴]
علما عیوبی همانند و یا بد‌تر از آن را بر این حدیث قیاس می‌کنند.
۳. ویژگی‌های قربانی:
الف) حیوان قربانی، رنگ آن سفید یا روشن یا آمیخته‌ای از دو رنگ سیاه و سفید باشد و در صورت نبود می‌توان حیوانی تیره یا سیاه رنگ، ذبح نمود. [۵]
رسول الله-صلی الله علیه وسلم- فرمود: بخورید و به دیگران صدقه دهید و ذخیره نمایید. [۶]
رسول الله-صلی الله علیه وسلم- دو گوسفند شاخ‌دار سفید آمیخته با سیاه را قربانی نمود. [۷]
ب) چاق بودن قربانی:
ابی امامه بن سهل-رضی الله عنه- می‌گوید: ما و دیگر مسلمانان در مدینه گوسفندانمان را برای قربانی چاق می‌کردیم. [۸]
ج) یک گوسفند و یا یک بز برای یک فرد و خانواده‌اش و ش‌تر یا گاو برای هفت نفر و خانواده‌هایشان می‌باشد.
توجه
فرد می‌تواند خانواده‌اش را در قربانی شریک کند.
ابو ایوب انصاری-رضی الله عنه- می‌گوید: در زمان رسول الله-صلی الله علیه وسلم- هر فرد یک گوسفند را برای خود و خانواده‌اش قربانی می‌کرد. [۹]
جابر بن عبدالله-رضی الله عنه- می‌گوید: ما همراه رسول الله-صلی الله علیه وسلم- مراسم حج انجام می‌دادیم و ش‌تر را برای هفت نفر و گاو را نیز برای هفت نفر ذبح کردیم. [۱۰]
ملاحظات
الف) وقت قربانی بعد از نماز عید است.
جُنْدَب بَجَلِی-رضی الله عنه- می‌گوید: من روز عید قربان همراه پیامبر-صلی الله علیه وسلم- نماز خواندم و آن حضرت-صلی الله علیه وسلم- بعد از نماز خطبه‌ای خواند، سپس فرمود: کسی که قبل از نماز، قربانی نموده بجای آن دوباره قربانی کند و کسی که قربانی نکرده با نام خدا قربانی کند. [۱۱]
ب) انس-رضی الله عنه- روایت می‌کند که رسول الله-صلی الله علیه وسلم- هنگام ذبح قربانی می‌فرمود: «بِاسْمِ اللهِ، وَ الله ُاَکبَر». [۱۲]
ج) شخص قربانی‌کننده از قربانی خودش بخورد (و می‌تواند برای خودش ذخیره کند) و بعد از آن صدقه دهد.
(فَکلُوا مِنْهَا وَ أَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیر) [حج: ۲۸]
پس خودتان از آن (قربانی) بخورید و به بینوایان مستمند نیز بدهید.
به همین دلیل بسیاری از علما مستحب می‌دانند که قربانی به سه قسمت تقسیم شود:
یک قسمت برای خوردن، یک قسمت برای هدیه دادن (به اقوام و دوستان) و یک قسمت برای صدقه دادن (به فقرا و مستمندان). [۱۳]
د) شخص قربانی‌کننده اجازه‌ی فروختن پوست و یا گوشت قربانی را ندارد و همچنین نمی‌تواند دستمزد قصاب را از گوشت یا پوست قربانی بپردازد.
از علی-رضی الله عنه- روایت است که گفت: رسول الله-صلی الله علیه وسلم- به من امر فرمود که: ش‌تر را قربانی کنم و از گوشت و پوست آن صدقه دهم و چیزی از حیوان قربانی شده (به عنوان دستمزد) به قصاب ندهم و فرمود: ما دستمزدش (قصاب) را از نزد خودمان می‌دهیم. [۱۴]
هـ) قربانی کردن و ریختن خون حیوان در راه خدا از شعایر دینی و سبب تقرب به خداوند می‌باشد. (قُل ْإِنَّ صَلاَتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَمَاتِی ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِین) [انعام: ۱۶۲]
بگو: نماز، حج، قربانی، زیستن و مردن من از آنِ خدایی است که پروردگار جهانیان است.
«رسول الله-صلی الله علیه وسلم- با دستان مبارک خویش قربانی می‌نمود» و هرگز اتفاق نیفتاد که ایشان یا صحابه قیمت قربانی را صدقه دهند. [۱۵]
«تَقَبَّلَ اللهُ ضَحَایاکم»
پانوشت‌ها و ارجاعات:
۱. ابن‌ماجه، حدیث حسن، ح: ۳۱۲۳
۲. صحیح مسلم، ح: ۱۹۷۷
۳. امام نووی در المجموع، ج۸، ص۳۶۵
۴. حدیث صحیح، سنن ترمذی، ح: ۱۴۹۷
۵. حدیث حسن، مسند احمد، ح: ۹۳۹۳
۶. صحیح مسلم، ح: ۱۹۷۳
۷. صحیح بخاری، ح: ۵۵۶۵
۸. صحیح بخاری، ح: ۵۵۵۳
۹. حدیث صحیح، سنن ابن‌ماجه، ح: ۳۱۴۷
۱۰. صحیح مسلم، ح: ۱۳۱۸
۱۱. صحیح مسلم، ح: ۱۹۶۰
۱۲. صحیح مسلم، ح: ۱۹۶
۱۳. عمدة السالک
۱۴. صحیح بخاری: ۳/ ۱۷۱۸؛ صحیح مسلم، ح: ۱۳۱۷
۱۵. صحیح بخاری، ح: ۵۵۵۸
نظرات